H.S. van Monsjou
Epidemiological characteristics of oral and oropharyngeal squamous cell carcinoma
Amsterdam: Universiteit van Amsterdam, 2015
207 bl. geïll. ISBN 978 94 6259 868 3

Voor dit academisch proefschrift zijn de epidemiologische karakteristieken van een plaveiselcelcarcinoom in het hoofd-halsgebied onderzocht bij jonge patiënten. Tevens wordt verslag gedaan van de ervaringen van het Nederlands Kankerinstituut met deze aandoening over de periode 1980-2009.

Het promotieonderzoek gaat vooral in op de rol van het humaan papillomavirus (HPV) bij een plaveiselcelcarcinoom van de orofarynx. De toename van orofarynxcarcinomen bij jonge patiënten (< 40 jaar) lijkt voor een deel te kunnen worden verklaard door de toename van HPV-positiviteit bij deze carcinomen.

HPV-positieve orofarynxcarcinomen hebben kenmerkende moleculair-biologische karakteristieken en vertonen een betere overleving dan die van patiënten met deze tumor waarin géén HPV-positiviteit bestaat. Deze bevindingen moeten aanleiding zijn tot strategieën voor tumorpreventie, het ontwikkelen van nieuwe behandelingen en mogelijk een andere organisatie van de follow-up.

In het Nederlands Kankerinstituut werd een retrospectief onderzoek gedaan naar patiënten die tussen 1980 en 2009 waren behandeld voor orofarynxcarcinoom. Er wordt tot 1990 bij 28% van de patiënten HPV-positiviteit vastgesteld, daarna is de positiviteit 38% en stabiel. Deze incidentie is laag ten opzichte van andere westerse landen. De HPV-positieve tumoren uit dit onderzoek toonden, zoals eerder in de onderzoeksliteratuur was vermeld, significant betere algemene overlevingscijfers en ziektevrije overleving. De toegenomen incidentie van orofarynxcarcinomen kan niet volledig worden verklaard door de toename van HPV-positiviteit, ook het gebruik van tabak en alcohol moet hierbij een rol spelen.

De vraag dringt zich op of HPV-vaccinatie voor vrouwen als preventie voor baarmoederhalskanker ook effect zal sorteren op het ontstaan van HPV-positieve orofarynxcarcinomen. Het vaccinatieprogramma loopt echter nog te kort om daar iets over te kunnen zeggen. Het is wel van belang dat er sprake moet zijn van een hoge vaccinatiedekking van ten minste 80% om op theoretische gronden effect te mogen verwachten op de incidentie van orofarynxcarcinomen.