Oratie professor Floris Bikker- Go with the flow
Op donderdag 7 oktober 2021 sprak prof. dr. Floris J. Bikker zijn inaugurele rede uit vanwege zijn benoeming tot hoogleraar Orale Biochemie met de leeropdracht ‘Het belang van speeksel voor de mondgezondheid’ aan de Vrije Universiteit Amsterdam (ACTA). Hij gaf een boeiende openbare les die zowel de biochemische en klinische aspecten van speeksel belichtte maar daarnaast ook de rol van speeksel bij diagnostiek onder de aandacht bracht.
Meer dan 1 miljoen mensen in Nederland heeft een tekort aan speeksel en ondervindt hiervan chronische monddroogte. Hierdoor worden processen zoals eten, slikken en praten sterk bemoeilijkt. Speeksel is van cruciaal belang voor de kwaliteit van leven en de gezondheid van de mond in het bijzonder. Dit wordt vooral duidelijk als de productie van speeksel langdurig is verlaagd of zelfs compleet is stilgevallen. Hierdoor kan in korte tijd de dentitie worden aangetast door cariës en is deze gevoeliger voor erosie. Niet alleen de harde maar ook de zachte weefsels worden onder deze omstandigheden kwetsbaar voor infecties en ontstekingen.
Omdat specialistische drogemondzorg doorgaans geen deel uitmaakt van de reguliere zorg in de algemene tandheelkundige praktijk, pleit Bikker ervoor om eenvoudige en eenduidige speekseldiagnostiek structureel onderdeel te laten zijn van de praktijkvoering. Hierdoor kunnen de patiënten met monddroogte in Nederland beter bereikt en geholpen worden.
Daarbij zou volgens professor Bikker een 0-meting op 18-jarige leeftijd een goed startpunt kunnen zijn. Door kortdurende metingen in de loop van de tijd te herhalen kunnen veranderingen op latere leeftijd makkelijk worden herkend. Speekselopvang en -diagnostiek zou daarnaast ook onderdeel moeten gaan uitmaken van alle masteropleidingen tandheelkunde in Nederland.
Aanvullend liet Bikker zien wat de impact van eiwitten zoals speekselmucinen, lysozymen en histatinen zijn op de mondgezondheid. Zo speelt histatine een belangrijke rol bij de wondgenezing en blijkt het meten van mucinen bij patiënten met het syndroom van Sjögren van meerwaarde. In een vroeg stadium van het syndroom van Sjögren blijkt de productie van mucinen gaandeweg op een laag pitje te komen te staan. Als gevolg hiervan verliest het speeksel zijn stroperige karakter zodat het sneller verdampt. Het speeksel van een Sjögren-patiënt in een vroeg stadium van de aandoening is dus veel wateriger, wat voor een clinicus als verklikker kan dienen om Sjögren te herkennen.
Speeksel is een uniek medium. Ook bij diagnostiek. Zo zijn de mogelijkheden voor DNA forensisch, diagnostisch onderzoek de laatste jaren toegenomen. Ook zal de rol van speeksel in de nabije toekomst als voorspeller of verklikker van de mondgezondheid en algemene gezondheid een steeds grotere rol gaan spelen, aldus professor Bikker.
Met het uitspreken van deze rede treedt prof. dr. Floris Bikker in de voetsporen van de hoogleraren Roukema, Van Nieuw Amerongen en Veerman, die de basis hebben gelegd voor de huidige lijnen van het speekselonderzoek, op het grensvlak van basale wetenschap en klinische praktijk.
dr. C.P. Bots, hoofdredacteur
Leestip:
Thema Speeksel & Mondgezondheid van oktober 2020