Verwachting over pijn beïnvloedt perceptie ervan

Verwachtingen blijken van invloed te zijn op hoe we pijn ervaren én op wat we leren van pijn. In combinatie kunnen deze 2 mechanismen leiden tot volhardende verwachtingen die lastig zijn te veranderen. Dit staat in een artikel van psychologen Marieke Jepma en Johnny van Doorn, dat is gepubliceerd in Nature Human Behaviour (2018; 2: 838-855).

Jepma en collega’s deden 2 experimenten waarin ze proefpersonen pijnlijke hitteprikkels gaven en keken naar ervaren pijn en hersenactiviteit. De hitteprikkels werden toegediend op arm of been met een thermode, een soort metalen plaatje dat op temperatuur kan worden ingesteld. De prikkel is pijnlijk, maar ongevaarlijk. Om effecten van verwachtingen te onderzoeken kregen proefpersonen eerst specifieke verwachtingen bij visuele cues (aanwijzingen) aangeleerd: sommige cues werden geassocieerd met een hoge temperatuur en andere juist met een lage temperatuur. In de volgende, cruciale fase van de experimenten werden de cues gevolgd door hitteprikkels, maar waren de cues niet meer voorspellend voor de intensiteit van de hitte; de proefpersonen was dit vooraf niet verteld. Op die manier konden de onderzoekers kijken of de cues van invloed waren op hoe de proefpersonen de pijn ervaarden. Ook keken ze of de proefpersonen over de tijd leerden dat de cues en de werkelijkheid niet langer met elkaar overeenkwamen.

De onderzoekers vonden bewijs voor 2 mechanismen die er samen voor kunnen zorgen dat verwachtingen over pijn in stand blijven terwijl deze niet overeenkomen met de realiteit. Ten eerste beïnvloeden verwachtingen de perceptie van pijn. Daarnaast bleek er sprake te zijn van een zogenoemde ‘confirmation bias’ in het leerproces: als de ervaren pijn hoger was dan verwacht, waren de proefpersonen eerder geneigd hun verwachting omhoog bij te stellen als ze waren gecued voor hoge pijn dan als ze waren gecued voor lage pijn. Jepma: “Dit vonden we ook voor de omgekeerde ervaring: als minder pijn werd ervaren dan verwacht, stelden proefpersonen hun verwachtingen voor de volgende test meer naar beneden bij als ze vooraf een lage-pijn-cue hadden gezien”. In beide gevallen leerden de proefpersonen meer van informatie die overeenkwam met hun oorspronkelijke verwachting, en negeerden bewijs dat daar tegenin ging. “Deze processen spelen mogelijk een belangrijke rol bij de ontwikkeling van chronische pijn”, zegt Jepma.

(Bron: UvA, 29 oktober 2018)