Geaccrediteerde nascholing
Geaccrediteerde nascholing
This study explores the possible effects of the current corona pandemic and the ensuing measures on parental oral care behaviour, particularly during the lockdown period. Moreover, this study examines to what extent these effects differ according to the educational level of the parents. In total, 120 parents of children aged 4-5 years completed a digital questionnaire about parental oral care behaviour. The results show that during the coronavirus lockdown, 26% of parents skipped toothbrushing more often in the morning, 44% let their child snack more often, and 22% let their child drink sweetened drinks more often. In addition, parents with a high educational level skipped tooth brushing in the morning more often than parents with a low educational level. In contrast, parents with a low educational level skipped toothbrushing more often in the evening than parents with a high educational level. The results of this small study suggest that the coronavirus lockdown affected parental oral care behaviour.
De coronapandemie heeft grote maatschappelijke gevolgen op het gebied van gezondheid, economie, werkgelegenheid, welzijn en welbevinden van mensen over de hele wereld, vooral omdat er sprake was van een zogenoemde lockdown (intermezzo 1). De eerste artikelen over de effecten van de corona-lockdown op de psychosociale gezondheid laten zien dat gevoelens van angst en stress zijn toegenomen in de samenleving (Ahmed et al, 2020; Cluver et al, 2020; Troyer et al, 2020; Zhang et al, 2020).
Door de sluiting van scholen en kinderopvang waren kinderen wekenlang thuis en vond het onderwijs ‒ zo goed en zo kwaad als het ging ‒ met behulp van de ouders of verzorgers thuis plaats. Voor de thuiswerkende ouders was het een grote kunst een balans te vinden tussen het begeleiden van kinderen met hun schoolwerk en/of het bezighouden van de zeer jonge nog niet-schoolgaande kinderen, én hun eigen werk of andere bezigheden. De gewone dagelijkse routines van naar school en eventueel naar werk gaan waren doorbroken.
Jonge kinderen zijn voor hun dagelijkse mondverzorging (volledig) afhankelijk van hun ouders. Het tweemaal daags tandenpoetsen, het beperken van drink- en eetmomenten (met uitzondering van water en thee zonder suiker) en het bezoeken van een mondzorgverlener zijn gedragsfactoren die in belangrijke mate bijdragen aan een goede mondgezondheid. Daardoor ligt de verantwoordelijkheid voor de mondgezondheid van jonge kinderen bij de ouders (Harris et al, 2004; Schuller et al, 2018). Door de periode van de corona-lockdown hebben ouders meer stress ervaren (Cluver et al, 2020). Het is onbekend wat deze uitzonderlijke crisis betekent voor het gedrag dat gerelateerd is aan mondverzorging en de dagelijkse structuur in het gezin.
In 2014 is het project GigaGaaf! gestart met als doel de mondgezondheid van jonge kinderen te verbeteren. Dat betekent dat kinderen vanaf de doorbraak van hun eerste tand door het consultatiebureau worden doorverwezen naar een mondzorgverlener die volgens het Non Operative Caries Treatment Program (NOCTP) mondzorg aanbiedt. De corona-lockdown van maart en april 2020 zou mogelijk invloed gehad kunnen hebben op de gezinsroutines en gedragingen die gerelateerd zijn aan mondgezondheid (tandenpoetsen, aantal eet- en drinkmomenten), en daarmee mogelijk op termijn invloed op de mondgezondheid van kinderen.
Het doel van dit onderzoek was inzicht te krijgen in de mogelijke effecten van de huidige corona-lockdown op de dagelijkse structuur en gedragingen in het gezin met betrekking tot de mondverzorging. Daarbij werd ook nagegaan in hoeverre die effecten van de corona-lockdown op mondgezondheidsgedrag verschilden naar opleidingsniveau van de ouders.
Het onderhavige onderzoek is uitgevoerd binnen het GigaGaaf!-onderzoek (intermezzo 2). Ouders van kinderen (4 en 5 jaar) die participeren in het GigaGaaf!-onderzoek kregen een korte digitale vragenlijst toegestuurd met vragen over gedrag met betrekking tot mondgezondheid en structuur tijdens de corona-lockdown in vergelijking met die van voor die tijd.
Van 47% van de GigaGaaf!-deelnemers was een e-mailadres bekend (n = 639). Op 24 april 2020 werden deze ouders via een e-mail uitgenodigd voor deelname aan het GigaGaaf-corona-lockdown-onderzoek. Met behulp van een link in de e-mail kregen zij toegang tot de digitale vragenlijst. Een herinneringsmail werd op 30 april gestuurd. Op 10 mei werd de digitale vragenlijst gesloten.
De vragenlijst bestond uit 9 stellingen over het effect op gedrag van ouders met betrekking tot de mondverzorging van hun kind en over de gezinsstructuur. Op een 4-puntenschaal kon de ouder aangeven in hoeverre hij of zij het (helemaal) eens of (helemaal) oneens was met de stelling (zie tab. 1 voor stellingen). Daarnaast werd gevraagd of het kind de afgelopen maand naar school was geweest (antwoordcategorieën “Dagelijks”, “Af en toe” of “Helemaal niet”), of de ouder samenwoonde met een partner en of de werksituatie van de ouder en eventuele partner veranderd was door de corona-lockdown. Tot slot werd de ouder die de vragenlijst invulde, gevraagd naar het eigen opleidingsniveau. Opleidingsniveau werd gedichotomiseerd in hoog en midden-laag (in dit artikel verder laag genoemd) waarbij hoog werd gedefinieerd als afgeronde HBO- of universitaire opleiding en midden-laag als al het andere onderwijs.
Tabel 1. De 9 stellingen en het percentage ouders dat het (helemaal) eens was met een stelling (n = 120). De ouders vulden hun antwoord in met behulp van een 4-puntenschaal die varieerde van helemaal eens tot helemaal oneens.
De kenmerken van de onderzoekspopulatie en de antwoorden op de stellingen werden beschreven aan de hand van frequentieverdelingen en histogrammen. De antwoorden op de stellingen werden gedichotomiseerd in (helemaal) eens versus (helemaal) oneens. Verschillen tussen laag- en hoogopgeleide ouders werden getoetst met chikwadraattoetsen. Ouders van wie het opleidingsniveau onbekend was, werden geëxcludeerd van deze vergelijking. Verschillen met een p-waarde van < 0,05 werden als statistisch significant beschouwd. Alle analyses werden uitgevoerd in IBM SPSS versie 25.
In totaal hebben 120 ouders (19%) van totaal 639 benaderde ouders de online vragenlijst ingevuld. Van deze ouders was 89% Nederlands en 11% niet-Nederlands en 47% was laag en 53% hoogopgeleid. Van de ouders woonde 92% samen met een partner. Van de ouders die werkten, werkte 39% de afgelopen weken thuis, 41% van de partners werkte thuis. Van de hoogopgeleide ouders werkten de ouder zelf en/of de partner vaker thuis dan bij de laagopgeleide ouders (69% versus 22%, p < 0,01).
Het door ouders gerapporteerde effect van de corona-lockdown was vooral dat kinderen niet naar school gingen, minder dagritme hadden en vaker filmpjes keken (tab. 1). Van de kinderen was de afgelopen weken 67% helemaal niet, 14% af en toe en 19% dagelijks naar school geweest. Kinderen van hoogopgeleide ouders ging 77% niet naar school versus 51% van kinderen van laagopgeleide ouders (p < 0,01).
Afbeelding 1 geeft van de stellingen die betrekking hebben op mondzorggedrag de percentages ‘(helemaal) eens’ weer, gestratificeerd naar het opleidingsniveau van de ouders. Wat betreft het vaker snoepen tijdens de corona-lockdown gaven ongeveer evenveel laag- als hoogopgeleide ouders aan dat dat het geval was geweest (43% versus 45%). Van alle ouders gaf 4% aan dat ’s avonds het tandenpoetsen vaker was overgeslagen en 25% dat dat ’s ochtends het geval was geweest (tab. 1). Laagopgeleide ouders gaven vaker aan het tandenpoetsen bij hun kind ’s avonds over te hebben geslagen in vergelijking met hoogopgeleide ouders (9% versus 0%, p = 0,01). Daarentegen gaven hoogopgeleide ouders aan het tandenpoetsen bij hun kind ‘s ochtends vaker over te slaan dan laagopgeleide ouders (35% versus 18%, p = 0,04) (afb. 1).
Afb. 1. Impact van de corona-lockdown op gedrag van ouders met betrekking op de mondverzorging het kind naar opleidingsniveau: percentages ouders die het (helemaal) eens zijn met een stelling, naar
opleidingsniveau.
Voor zover bekend is dit het eerste onderzoek dat heeft gekeken naar de impact van de corona-lockdown op mondverzorging van jonge kinderen door hun ouders. De resultaten laten zien dat een deel van de ouders aangeeft het tandenpoetsen bij hun kind ‘s ochtends vaker over te hebben geslagen, dat hun kinderen vaker mochten snoepen en dat hun kinderen vaker zoete drankjes mochten drinken gedurende de periode van de coronamaatregelen (maart-april 2020). Daarnaast tonen de resultaten aan dat laagopgeleide ouders het tandenpoetsen bij hun kind ’s avonds vaker overslaan dan hoogopgeleide ouders. Voor het tandenpoetsen ’s ochtends is dit juist andersom, hoogopgeleide ouders slaan het tandenpoetsen bij hun kind ‘s ochtends vaker over dan laagopgeleide ouders tijdens de coronacrisis.
Van de ouders gaf 26% aan het tandenpoetsen ’s ochtends bij hun kind vaker over te slaan. Het ‘s ochtends tandenpoetsen overslaan is wellicht te verklaren omdat kinderen ’s ochtends niet de deur uit hoefden te gaan. Daarmee is het standaard patroon van ‘opstaan, wassen, aankleden, ontbijten, tandenpoetsen en naar school’ anders, waardoor ouders het tandenpoetsen wellicht eerder vergaten. Een andere verklaring zou kunnen liggen aan de druk op ouders met het thuiswerken. Voor sommige beroepen was de druk groter dan gewoonlijk waardoor het tandenpoetsen mogelijk ook eerder werd vergeten.
Dat hoogopgeleide ouders vaker aangaven het tandenpoetsen bij hun kind ’s ochtends over te slaan dan laagopgeleide ouders kan mogelijk enerzijds worden verklaard door het feit dat de hoogopgeleide ouders vaker thuiswerkten dan de laagopgeleide ouders (69% versus 22%) en dat kinderen van de hoogopgeleide ouders vaker niet meer naar school gingen dan de kinderen van de laagopgeleide ouders waardoor hun routines werden veranderd. Een andere verklaring kan zijn dat er in de gezinnen van laagopgeleide ouders 's ochtends al minder vaak werd gepoetst en er dus niets overgeslagen kon worden (Schuller et al, 2018).
Laagopgeleide ouders gaven vaker aan het tandenpoetsen ’s avonds over te slaan dan hoogopgeleide ouders. Dit verschil kan mogelijk worden verklaard omdat kinderen van laagopgeleide ouders misschien vaker later naar bed gaan dan kinderen van hoogopgeleide ouders. Laat naar bed gaan vergroot waarschijnlijk de kans dat er niet ’s avonds wordt gepoetst.
Van alle ouders gaf 44% aan dat hun kind vaker mocht snoepen en 19% gaf aan dat hun kind vaker zoete drankjes mocht drinken. Dit negatieve effect van de corona-lockdown op regels van ouders over snoepgedrag en het nuttigen van zoete drankjes door kinderen is wellicht veroorzaakt doordat ouders de kinderen tevreden wilden stellen. Nu de kinderen veel thuis waren en hun vrienden van school misten, wilden de ouders het thuis mogelijk leuker maken voor de kinderen door hen snoep te geven. Daarnaast kan snoep zijn ingezet als letterlijke en figuurlijke zoethouder of waren ouders teveel afgeleid door werk of stress waardoor de regels minder streng werden gehandhaafd.
Omdat niemand de corona-lockdown heeft kunnen voorzien, is er in dit onderzoek uiteraard geen voormeting uitgevoerd. Met de voorgelegde vraagstellingen is geprobeerd om een zo goed mogelijke beeld te kunnen geven van veranderingen in mondgezondheidsgedrag van voor en tijdens de corona-lockdown. Bij het beschouwen van de resultaten moeten wel enkele punten in ogenschouw worden genomen. Van iets minder dan de helft van de GigaGaaf!-deelnemers was een e-mailadres bekend bij de onderzoekers. Het is onbekend of deze groep mensen verschilde van degenen van wie het e-mailadres niet beschikbaar was. Van de respondenten was 53% hoogopgeleid en 47% laag-midden opgeleid. Dit percentage kwam goed overeen met de landelijke cijfers. Uit die cijfers bleek dat 49% van de 25-45-jarigen (overeenkomstig de leeftijdsgroep van deze onderzoekspopulatie) hoogopgeleid was en 51% laag-midden opgeleid was (CBS, 2020). De respons op de vragenlijst (19%) was relatief laag. Naar verwachting hebben ouders met de hoogste druk of stress thuis minder vaak gereageerd op de vragenlijst. Het kan daarom niet uitgesloten worden dat er sprake is van enige selectiebias en dat de resultaten mogelijk iets te rooskleurig zijn waardoor de effecten van de corona-lockdown op het mondgezondheidsgedrag wellicht nog sterker zijn dan de resultaten tonen. Daarnaast hebben ouders hun gedrag zelf gerapporteerd waarbij sociaalwenselijkheid niet uitgesloten kan worden
De resultaten van dit onderzoek suggereren dat de corona-lockdown effect heeft gehad op de dagelijkse mondverzorging van kinderen door hun ouders en de dagstructuur in het gezin. Voor de mondzorgverleners betekent dit dat zij reden hebben om extra alert te zijn op de mondverzorging van kinderen wanneer een nieuwe lockdown als deze zich aandient (zie kader ‘Tip’).
Meer lezen? Log in of word abonnee
| Auteur(s) |
D.A. Verlinden
J. H. Vermaire S.A. Reijneveld A.A. Schuller |
|---|---|
| Rubriek | Onderzoek en wetenschap |
| Publicatiedatum | 6 november 2020 |
| Editie | Ned Tijdschr Tandheelkd - Jaargang 127 - editie 11 - november 2020; 639-643 |
| DOI | https://doi.org/10.5177/ntvt.2020.11.20063 |
