Introductie. Composietrestauraties falen vaak door secundaire cariës. De afgelopen jaren zijn er pogingen gedaan om antibacteriële eigenschappen in adhesieven te verwerken om zo de kans op secundaire cariës te verminderen en daardoor de levensduur van de composietrestauratie te verlengen. Hollander et al onderzochten het effect van een adhesief met 12-methacryloyloxydodecylpyridinium bromide (MDPB) op de 5-jaarsoverleving van directe composietrestauraties. MDPB is een ammoniumzout dat door middel van osmose bacteriën vernietigt (Cheng et al, 2017).

Materiaal en methode. Het prospectieve onderzoek is uitgevoerd door gebruik te maken van het Practice Based Research Network in the Netherlands. Dit netwerk bestaat uit meer dan 15 praktijken verspreid over Nederland. Sinds 2013 zijn deze praktijken betrokken bij het uitvoeren van klinisch onderzoek. In totaal kregen 9 Nederlandse tandartspraktijken tussen 2015-2017 een zelfetsend 2-staps adhesief (controle; Clearfil SE Bond) en een MDPB-houdend adhesief (test; Clearfil Protect Bond). Per praktijk was at random bepaald welk adhesief in de eerste 9 maanden zou worden gebruikt. Daarna werd het type adhesief gewisseld. Data van de composietrestauraties bij blijvende gebitselementen die in die periodes werden gelegd, werden uit de patiëntenkaarten gehaald. Extractie, endodontische behandeling, een kroon >18 maanden na de composietrestauratie en vervanging van de composietrestauratie werden als falen beschouwd. De invloed van het type adhesief en diverse gebitselementgebonden en patiëntfactoren op de overleving van de composietrestauraties werden geanalyseerd met een Cox regressieanalyse.

Resultaten. Aan het onderzoek deden 11 tandartsen mee die in deze periode in totaal 10.151 composietrestauraties vervaardigden (controlegroep: 4.591; testgroep: 5.560) bij 5.102 patiënten. De gemiddelde opvolgingstijd was 3,7 jaar met een maximum van 6,3 jaar. De meerderheid van de composietrestauraties waren van hetzelfde materiaal (71% Clearfil Majesty ES-2; 6% Clearfil AP-X Posterior; 23% ander composiet). De 5-jaars overlevingskansen waren voor de controle- en testgroep respectievelijk 80,6% en 80,0%. Het type adhesief had geen significante invloed op de overleving van de composiet-restauratie. Molaren, een hogere leeftijd en een hoog cariësrisico daarentegen verlaagden de overlevingskans wel. Bij hoog-cariësrisicopatiënten faalden de restauraties gemiddeld 1,7 keer sneller dan laag-cariësrisicopatiënten (95% BI: 1,5-1,9). Ook wanneer alleen naar falen door cariës werd gekeken, was er geen verschil tussen beide adhesieven.

Beschouwing. Het gebruik van een MDPB-houdend adhesief lijkt geen meerwaarde te hebben boven een 2-staps zelfetsend adhesief zonder antibacteriële toevoegingen. Dit valt te verklaren doordat de actieve bestandsdelen naar verloop van tijd verloren gaan. In een laboratoriumonderzoek met dezelfde adhesieven waren de resultaten in overeenstemming met het klinische onderzoek. Alhoewel bij aanvang zich minder diepe cariëslaesies ontwikkelden in de MDPB-groep, was dit effect na 6 maanden in vitro veroudering verdwenen (Hollanders et al, 2020). In het klinische onderzoek werd niet per restauratie gerandomiseerd. Dit levert een mogelijk risico op, door bijvoorbeeld het gebrek aan kalibratie tussen behandelaren. Doordat echter dezelfde behandelaren allebei de adhesieven hebben gebruikt, is het risico op indicatiebias klein. Tevens is in de meeste gevallen eenzelfde composiet gebruikt. Uiteindelijk lijken patiëntfactoren belangrijker dan de materiaaltechnische factoren. Dit werd ook al aangetoond in het proefschrift van Van de Sande (2016). De beste manier om de levensduur van composiet-restauraties te verlengen lijkt nog altijd het verlagen van het cariësrisicoprofiel van de patiënt. En dat is nou juist een van de lastigste aspecten van het vak. Want in tegenstelling tot een potje adhesief, heeft de behandelaar het gedrag van een patiënt niet altijd in de hand.

Bron & Literatuur

• Hollanders ACC, Kuper NK, Bronkhorst EM, Laske M, Huysmans MCDNJM. Effectiveness of adhesive containing MDPB: A practice-based clinical trial. Dent Mater 2023; 39: 756.
• Cheng L, Zhang K, Zhang N, et al. Developing a new generation of antimicrobial and bioactive dental resins. J Dent Res 2017; 96: 855-863.
• Hollanders ACC, Kuper NK, Huysmans MCDNJM. Het cariësremmende effect van antibacteriële bonding in vitro gaat verloren door veroudering. Ned Tijdschr Tandheelkd 2020; 127: 417-423.
• van de Sande FH. Hora est 5. Levensduur van composietrestauraties in posterieure gebitselementen. Ned Tijdschr Tandheelkd 2016; 123: 429-431.